(دانش پژوه کارشناسی ارشد تاریخ)
توسعه نیافتگی افغانستان هرگز از اهمیت این سرزمین نمی کاهد. ابعاد مختلف اهمیت تاریخی, جغرافیایی, سیاسی, فرهنگی و اقتصادی افغانستان بدون در نظر داشتن توسعه نیافتگی آن توضیح داده می شود.
اهمیت تاریخی:
افغانستان پیش از اسلام و در دوره ی اسلامی بخشی از خراسان بزرگ بوده است. در دوره ی اسلامی اهمیت تاریخی این منطقه از حوادثی چند هویدا است: تغییر حکومت از امویان به عباسیان تحت رهبری ابو مسلم خراسانی که خود باعث آمیختن فرهنگ فارسی و عربی شد؛ بر پایی نخستین حکومت نیمه مستقل از خلافت عباسی در شرق قلمرو اسلامی به وسیله ی طاهریان در خراسان که از آن پس حکومتهای دیگر راه کمال استقلال را پیمودند و وقوع اولین و آخرین شکست مغولان در هجوم گسترده به قلمرو اسلامی در پروان افغانستان.
گذشته از اینها افغانستان در مسیر راه قدیمی ابریشم قرار دارد. تجارت بین شرق و غرب در عالم قدیم از این راه تأمین می شد. یکی از دلایل عمده ی حمله ی مغولان به قلمرو اسلامی تسلط بر همین شاهراه بود که از طریق آن علاوه بر تبادل کالا, دین و فرهنگ نیز مبادله می شد.
اهمیت جغرافیای طبیعی:
کشور افغانستان در قلب آسیا و در محل اتصال فرهنگ و تمدن چین, هند, ایران و آسیای میانه قرار دارد. این سرزمین دارای رودهای جاری فراوان است که برخی چون رود کابل, رود هیرمند و هریرود به کشورهای مجاور می ریزد. آب این رودها در صورت مهار, علاوه بر تأمین آب شرب, کشاورزی و تولید برق در داخل, نیازمندیهای کشورهای همسایه را هم فراهم می آورد. کوهستانهای مرتفع پامیر, بام دنیا و مرکز افغانستان سرچشمه ی این رودها و سد طبیعی میان سرزمینهای شمالی و جنوبی آن است. به همین دلیل در دوره ی استعمار این نوار کوهستانی نقش عمده ای در رقابتهای روس و انگلیس پیدا کرده بود.
در صورتی که کشاورزی مکانیزه در افغانستان رونق گیرد, محصولات آن بسیار متنوع و سهم مهمی از صادرات کشور را به اقصی نقاط عالم تشکیل خواهد داد. دامداری صنعتی افغانستان نیز می تواند ثروت هنگفتی را به خصوص در قسمت فراورده های دامی عاید مردم کند. پوست قره گل و برک از صادرات قدیمی این سرزمین بوده است. اقتصاد افغانستان می تواند با توسعه ی کشاورزی و دامداری به شکوفایی برسد. به علاوه که معادن بسیار از جمله گاز, لعل و فیروزه در افغانستان وجود دارد. تنها معدن سنگ لاجورد در جهان مختص به افغانستان است.
اهمیت سیاسی:
افغانستان به خاطر اهمیت سوق الجیشی آن در دوران استعمار مورد رقابت روس و انگلیس قرار داشت. انگلیس سه بار در افغانستان شکست نظامی خورد و هیچ گاه این سرزمین, مستعمره واقع نشد. در عصر جنگ سرد نیز این کشور میدان رقابت دو ابرقدرت شرق و غرب بود. مقامات بلند پایه ی شوروی سابق و نیز رئیس جمهور آمریکا آیزنهاور از این کشور بازدید کرده اند. شکست نظامی روسها در افغانستان یکی از عوامل تسریع کننده ی فروپاشی شوروی و نظام دو قطبی و در نتیجه پایان جنگ سرد بود. طی دهه ی اخیر قرن بیستم تحولات عظیمی در اطراف افغانستان رخ داد که اهمیت تاریخی و سوق الجیشی آن را زنده کرد. چین به سرعت راه رسیدن به سطح یک قدرت اقتصادی برتر از ژاپن را در پیش گرفت. هند نیز فن آوری ارتباطات را به دست آورد و در رقابت با پاکستان به قدرتهای اتمی پرداخت. بهره برداری از منابع نفت و گاز آسیای میانه و خزر توجیه اقتصادی یافت. بنابر این تسلط بر افغانستان راهبرد کنترل قدرتهای منطقه و دروازه ی ورود به استراتژی جدید نظامی گری آمریکا به عنوان ابر قدرت یگانه جهان گردید.
کشورهای نو استقلال یافته ی آسیای میانه راه ورود به آبهای آزاد را از مسیر نزدیکتر نسبت به ایران می جستند و این راه از افغانستان و پاکستان تأمین می شد.
در نظام تک قطبی گفتمان ((برخورد تمدنها)) که از جانب نظریه پردازان آمریکایی برای روی کار آوردن دموکراسی لیبرال به عنوان آخرین مرحله حکومتها و پایان تاریخ طرح شده بود, با حذف ((طالبان)) از صحنه ی سیاسی افغانستان در این کشور به اجرا در آمد.
اهمیت اقتصادی:
افغانستان در مسیر راهیابی کشورهای آسیای میانه به آبهای آزاد قرار دارد. مسیر افغانستان- پاکستان نسبت به مسیر ایران حدود هزار کیلومتر کمتر و از نظر اقتصادی به صرفه تر است.
احداث راه آهن و جاده های ترانزیتی در افغانستان می تواند اهمیت تاریخی آن را از نظر تجاری برگرداند و راه ابریشم را احیا کند. حمل کالاها به وسیله راه آهن از شرق به غرب آسیا و بالعکس بسیار با صرفه تر از حمل دریایی است و مسافت و مدت حمل کالا را به شدت کاهش می دهد. (برابر اخباری که در تاریخ 27/1/83 از تلویزیون ج.ا. ایران به اطلاع رسید, راه آهن چین- روتردام هلند به طول سه هزار و هشتصد کیلومتر حمل کالا از طریق دریا به مدت چهل روز را به مدت هیجده روز از طریق خشکی کاهش خواهد داد.) با توجه به وجود نیروی کار فراوان و ارزان در افغانستان رسیدن به این موقعیت برای آن بعید نیست و فقط نیازمند ایجاد امنیت و برقراری نظام حکومتی پایدار است.
اقتصاد اروپا با پیوستن ترکیه به اروپای واحد می تواند خود را از طریق ایران و افغانستان به اقتصاد آسیا متصل کند. اقتصاد آسیا با پشت سر نهادن بحران مالی و فعال شدن اقتصاد جنوب شرقی آسیا به تدریج هویت می یابد. همچنین افغانستان بهترین منطقه ی توریستی از لحاظ داشتن مناظر بکر طبیعی و آثار باستانی برای جهانگردان و محققان از سراسر عالم است. در حالی که خاور میانه از بحران آب رنج می برد, افغانستان سرشار از رودهای آب شیرین است.
اهمیت فرهنگی:
پیش از اسلام دین بودا که بومی هند بود از طریق افغانستان امروزی به وسیله کوشان شاهان در یکی دو سده پیش از میلاد وارد چین و سرزمینهای خاور دور شد و بر فرهنگ آن حدود تأثیر گذاشت.
پس از اسلام و در دوره ی بروز استقلال خواهی حکومتها از تسلط عرب و خلفای عباسی در دربار حکومتهای غزنویان و غوریان, زبان فارسی به اوج رشد و رواج خود رسید و در تمام شبه قاره ی هند نفوذ کرد. نفوذ زبان فارسی در شبه قاره مختصراً از طریق حکومتهای غزنویان و غوریان بود که مرکز اصلی آنها در افغانستان قرار داشت. دربار سلطان محمود غزنوی محل تجمع افرادی چون فردوسی و بیرونی گردیده بود. افغانستان زادگاه مشاهیری چون ابن سینای بلخی, فارابی, ناصر خسرو, سنایی غزنوی و مولانا جلال الدین بلخی است. اثر با ارزش ((من لا یحضره الفقیه)) از کتب فقهی اربعه نزد شیعه نوشته ی محمد بن علی بن بابویه قمی در مزار شریف افغانستان و به درخواست فردی از ساکنان آن نوشته شد.
موانع توسعه و پیشرفت در افغانستان:
از لحاظ طبیعی افغانستان در خشکی محصور است و به دریا راه ندارد, از این رو برای تأمین ارتباط و تجارت دریایی به پاکستان نیازمند است. در اثر سالها جنگ داخلی, اقتصاد کشور که بر پایه ی دامداری و کشاورزی (مالداری و زراعت) استوار بود از میان رفته و در قسمت زراعت کشت خشخاش و برداشت تریاک صرفه اقتصادی دارد. از لحاظ سیاسی هنوز حکومت مرکزی اقتدار کافی ندارد و مجاهدین در مناطق حاکمیت خویش مختارند. کشورهای کمک دهنده ی خارجی به دلیل عدم وجود امنیت لازم به وعده های خود عمل نکرده اند.
ساختار قومی در افغانستان باعث یک کشمکش دائمی در درون حکومت بوده و اکنون نیز هست. این امر عدم اعتماد خارجی را برای سرمایه گذاری دامن می زند. در برنامه های توسعه به وسیله ی حکومتهای قبل هم توزیع مناسبی برای مناطق مختلف به لحاظ سطح در نظر گرفته نشده و برخی اقوام از آن بی بهره بودند. همچنین بی سوادی در میان مردم به شدت وجود دارد. آمار مناسبی نیز از جهت جمعیت و تخصصهای موجود و مورد نیاز برای برنامه ریزی وجود ندارد.
راهکار پیشرفت و توسعه از راه آموزش:
با نظر به اهمیتی که افغانستان از جنبه های گوناگون دارد و نیز با توجه به موانع توسعه آن, تنها راهکار دراز مدت برای توسعه افغانستان, آموزش است. باسواد کردن مردم و آموزش آنان نقش عمده ای در اقتصاد مالداری و زراعت افغانستان دارد؛ زیرا آنان را به روشهای بهتر در این دو زمینه رهنمون می سازد.
در یک دیدگاه کلی توسعه و رشد اجتماعی, اقتصادی و صنعتی به چگونگی نظام آموزش و پرورش بستگی دارد. در دوره های رشد صنعتی و نوسازی جامعه, از نظام آموزشی به منظور القای ارزشها و عادات جدید استفاده می شود تا از این راه زمینه ی پیشرفت و توسعه ی اقتصادی, سیاسی و اجتماعی تسهیل شود.
گسترش آموزش و پرورش و اهمیت یافتن دانش فنی و تخصصی در دوره های بازسازی و توسعه ی جامعه, می تواند به پیدایی نخبگان (Elites) جدید, و در نتیجه, به تحول در سلسله مراتب قدرت و منزلت منجر شود. چون در این شرایط, احراز مشاغل و مقامهای اجتماعی, مستلزم دانش و تخصص فنی و حرفه ای است؛ از این رو با احراز این مشاغل, افراد از منزلت اجتماعی و اقتصادی بالاتری برخوردار می شوند, هرچند که ممکن است آنان از منشأ اجتماعی پایینی برخاسته باشند.
بدین ترتیب موانع توسعه و پیشرفت در افغانستان به جز محصور بودن در خشکی همگی از راه آموزش در دراز مدت قابل رفع است. برای رفع مانع محصور بودن هم ناچار باید شبکه ی راههای ارتباطی کشور گسترش و نوسازی و راه آهن احداث شده و به راههای ارتباطی کشورهای همسایه مانند ایران و پاکستان متصل شود. با پرداخت حق ترانزیت از طریق راههای این دو کشور نیازهای افغانستان برطرف خواهد شد. هر گونه احداث, نوسازی و گسترش راههای افغانستان نیز با در نظر داشت جاده ها و راه آهن بین المللی آسیا و اروپا و کریدور شمال- جنوب که آسیای میانه را به آبهای گرم جنوب متصل می کند, باید طراحی و ساخته شود.
منابع:
ادیان آسیا, ویراسته فرید هلم هاردی, ترجمه عبدالرحیم گواهی, چاپ دوم, 1377, تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
بیانی, شیرین؛ مغولان و حکومت ایلخانی در ایران, چاپ اول, 1379, تهران: سمت.
دائره المعارف بزرگ اسلامی, جمعی از نویسندگان, ج 9.
سید حسن امین, بازتاب اسطوره بودا در ایران و اسلام, چاپ اول, 1378, تهران: نشر میر کسری.
علاقه بند, علی؛ جامعه شناسی آموزش و پرورش, چاپ بیست و نهم, 1380, تهران: نشر روان.
سلام مرسی بهم سر زدید شما هم وب خوبی دارین
من هم لینکتون کردم شماهم با عنوانم بلینکید
ممنون
سلام روزبخیر دوست عزیزم
ازین که به من سرزدین خیلی خوش حالم کردین موفق باشید
راستی ولادت باسعادت مظلوم ترین ومردترین مرد عالم وگرامی داشت روزمرد روزپدر برشما وهمه پدران زحمت کشی کشورعزیزمون افغانستان مبارک باد
سلام هموطن. شما میتوانید سایت خود را در " مرجع سایت های افغانی " ثبت نمایید تا از این پس همگان از مطلب شما مستفید شوند
در ضمن در صورت تمایل ما را لینک کنید
با تشکر یا حق
سلام بسیار خوش حال شدم از معلومات تان